دیداری با تخت جمشید،تاریخچه تصاویر و فیلم

اگر منصفانه بخواهیم در خصوص تخت جمشید اطلاعاتی ارائه دهیم میبایست روزها و ساعت ها به مطالعه جمع آوری شده گوناگون بخصوص اطلاعات مدون و تاریخی یکصد سال اخیر بپردازیم.

اما در این مطلب مجله ایران هدف انایی کلی با این شاهکار ایرانی است که الحق هیچ علاقه مند به تاریخی نیست که دلش در گرو این اثر جاویدان نباشد.

تخت جمشید یا پارسه یا پرسپولیس در واقع یکی از مراکز فرماندهی دوران هخامنشیان بوده است.این مجموعه در واقع پایتخت تشریفاتی پادشان هخامنش به شمار میرفته است.

در سال 518 پیش از میلاد مسیح و در دوران زمامداری کورش بزرگ احداث این مجموعه آغاز شد.از آنجائیکه ساخت آن سالهای بسیار طولانی ادامه پیدا کرد.این روند در دورانفرزند کوروش خشایارشا و نوه کورش اردشیر اول ادامه پیدا نمود.

حدود 200 سال این منطقه که مجموعه نشان عظمت و شکوه ایرانیان باستان به شمار میرفت.

شگفتی های عجیبی در این مجموعه هنوز در حال کشف شدن هستند که هر کدام از آنها به تنهایی عمق تفکر و مهارت ایرانیان باستان را نشان میدهد.

استفاده از عدد پی (14/3) در محاسبات مهندسی ساخت و احداث بنا ،لوح نبشته های گوناگون که تعداد آنها بسیار زیادند و متاسفانه بخش عمده ای از آنها به خارج از ایران منتقل شده اند ،گوشه ای از عجایب این شاهکار است.

تخت جمشید در سال 1979 به عنوان یکی از مهمترین آثار ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت گردیده است.

موقعیت تخت جمشید

استان فارس کنونی یکی از مناطق مورد توجه ایرانیان در سالهای خیلی دور بوده است.آثار کشف شده در این منطقه نشان از اهمیت استراتیژیک فارس در زمامداری حکمرانان ایرانی قبل و بعد از تاریخ اسلام دارد.

معمولا تخت جمشید را به شیراز میشناسند و مسافرینی اعم از داخلی و یا خارجی که به شیراز سفر دارند سعی میکنند در برنامه ای دیداری خود حتما سری به تخت جمشید بزنند.این مجموعه حدود 57 کیلومتر تا شیراز فاصله داشته و شهر نزدیکتر به آن مرودشت با فاصله 10 کیلومتری است.یک طرف تخت جمشید کوه رحمت یا کوه چمگان قرار دارد که این رشته کوه حدود 50 کیلومتری دشت ارسنجان فعلی را از مرودشت جدا میکند.

سه طرف دیگر تخت جمشید در جلگه مرودشت بنا شده است.

طول تخت جمشید برابر با طول بنای معروف آتن آگروپولیس است در حالیکه عرض آن حدود چهار برابر این بنا ارزیابی میشود.

وسعت این یادگار شگفت انگیز ایرانی حدود 125 هزار مترمربع تخمین زده شده است.درسالهای 1931 باستان شناس آلمانی بنام ارنست امیل هرتزفلد با نظارت دولت ایران اولین کاوش های رسمی و حرفه ای خود را در تخت جمشید آغاز نمود.

آثار و نقوشی که در این مجموعه تحت عنوان های مختلف استفاده و خلق شده سالهای سال است که نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از نقاط به عنوان سمبل استفاده میشود.بسیاری از معماری هایی که به عنوان معماری ایرانی مشهور هستند ،الگوی گیری های مستقیمی از این مجموعه داشته اند.

در زمان پهلوی اول ساختمانهائی همچون صندوق بانک ملی،کاخ شهربانی  و دبیرستان انوشیروان دادگر الگوگیری از بنای تخت جمشید نموده اند.

در نقش های تخت جمشید ،گیاهان از ارزش بسیار والایی برخوردار بوده اند بطوریکه در خیلی از تصاویر و نقش ها گیاه نیلوفر آبی و سرو دیده میشود.گل نیلوفر را نشان از صلح و دوستی دانسته اند که در دست بسیاری از افراد حجاری شده ،دیده میشود.

همچنین تصاویر و نقش هایی از گاو و عقاب نیز در این مجموعه زیاد ملاحظه میشود.گاو به نماد برکت و قدرت طبیعت ارزیابی میشده است و عقاب نشان بلندپروازی و اقتدار.

تخت جمشید محل برگزاری سال نو و  نوروز

شواهد و مطالعات نشان میدهند که این مجموعه به هنگام سال جدید (نوروز) محلی برای دریافت هدایا و تبریکات سال جدید حکمرانان سراسر کشور و کشور های همسایه بوده است.

استانداران و حکمرانان یا خودشان و یا فرستاده هایشان هدایایی ارزشمند برای پادشاهان به مناسبت سال جدید ارسال میکرده اند که در این مجموعه و در تالارهای مختلف آنها طی تشریفاتی دریافت میگردیده است.

البته یکی دیگر از مصارف این مجموعه محلی برای نیایشگاه بوده است.گفته میشود اردشیر دوم احترام بسیار زیادی برای ایزد یکتا قائل بوده است و به طبع آن در این مکان مردم به نیایش های زمان خود می پرداخته اند.

این مجموعه شامل 7 تالار(کاخ) بوده است.

پله های ورودی مجموعه با تعداد زیاد و با فاصله های 10 سانتی متری بنا شده اند.درگاه جنوبی به کاخ آپادانا وارد میشود که از همه تالارها قدیمی تر و با شکوه تر بوده است.این تالار دارای 36 ستون بوده است که هنوز تعدادی از آنها باقی است.

همچنین این تالار برای پذیرش نمایندگان فرستاده کشورهای وابسته و مختلف استفاده میشده است.

کاخ یا تالار دیگر ،کاخ هدیش بوده که به دستور کوروش احداث آن شروع و بدست پسرش خاتمه یافته است.کاخ ها یا تالارهای دیگری مانند کاخ ملکه(حرمسرا)،کاخ ه ، کاخ سه دروازه،ساختمان خزانه شاهی نیز از دیگر ابنیه این مجموعه به شمار میرفته اند.

آنچه از تخت جمشید باقی مانده است گوشه کوچکی از عظمت این مجموعه را نشان میدهد چرا که بیشتر بناهای آن با خشت ها و چوب ساخته شده بودند که در اثر مروز زمان و حوادث قهری و عمدی بخش عمده ای از آنها از بین رفته اند.

مطالعات نشان میدهد 550 ستون فعظمت این مجموعه را دوچندان جلوه میداده است.

همانطور که قبلا نیز اشاره شد عجایب بسیار زیادی در این مجموعه تاکنون کشف شده اند که همچنان مطالعه صاحبین نظر و باستان شناسان در این مسیر ،روزنه های بیشتری از قدرت و هوش ایرانیان آن دوره را برای ما نمایان میسازد.

 

 

 

حدود 30 هزار لوح گل نبشته در کاوش های بدست آمده که اسناد تاریخی متعددی از انها ظاهر شده است .

یکی از مهمترین این اسناد هزینه های حقوق و قوانین تامین کارگران زن ومرد شاغل در این مجموعه بوده است.

وزن برخی از ستون ها تا 90 تن پیش بینی شده که بر سر هر کدام نمادهایی از گاوهای دوسر یا شیرهای دوسر نصب شده است.

در نقش های مخهتلف هک شده که مقدار آنها نیز بسیار زیاد هستند نشانی از جنگ و لشگر کشی  نیست و آنچه از تصاویر و اثار بجا مانده حکایت دارند ،ترویج دوستی و مودت بین ملل مختلف بوده است.

هنر سنگ تراشی هخامنشیان بسیار حرفه ای بوده و آنان را در اندازه آثار محدود نمی کرده است.نمونه های سنگ تراشی شده بسیار بزرگ تا نمونه های کوچک و ظریف کشف شده نشان میدهد ابزار اختراعی آنان با مطالعات و محاسبات مهندسی انتخاب میشده است .

یکی از عجایب این مجموعه وجود چهارلوح زرین و 4 لوح سیمین  در چهارگوشه تالار آپاداناست که کورش پیام خود را برای نسل های بعد به این طریق به یادگار گذاشته است.

سرنوشت تخت جمشید

در پی شکست داریوش سوم از اسکندر مقدونی ،اسکندر وی را رها نکرده و او را تا فارس تعقیب نمود .اسکندر ابتدا شوش را تصرف نموده و به آن بسنده نکرد و با نیت نابودی امپراتوری هخامنشیان به منطقه تخت جمشید حمله نمود.

میگویند تعداد زیادی اسب و چهارپا برای به غنیمت گرفتن داشته های ارزشمند تخت جمشید بکارگرفت تا آنها را از آنجا به نفع خود به تاراج ببرد.

سپس برای شکستن غرور ایرانیان بنای تخت جمشید را به آتش کشید.

هرچند بعدها داستانی مبنی بر آتش گرفتن تصادفی یکی از پرده ها که منجر به سرایت آتش به سایر نقاط گردیده ساخت تا خود را از برخی از هجوم اعتراضات در امان نگه دارد.

شکی نیست آنچه که تاکنون از عظمت و شاهکار مهندسی و ظرافت این مجموعه بدست آمده  ،بخشی از واقعیات است و ممکن است برخی از آنان هرگز کشف نگردند.اما آنچه که مسلم است با توجه به امکانات محدود نزدیک به دوهزار و پانصد سال پیش ،بجای ماندن این اثر یکی از افتخارات تاریخ باستان ایرانیان به شمار میرود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گردآوری:مجله ایران